Kaart (cartografie) - Zaamslag

Zaamslag is een dorp in de gemeente Terneuzen, in de Nederlandse provincie Zeeland. Het dorp, in de regio Zeeuws-Vlaanderen, heeft inwoners. Tot april 1970 was Zaamslag een zelfstandige gemeente.

In de omgeving staat Zaamslag bekend als "'t Durp", waaraan ook het sportcomplex van de plaatselijke voetbalvereniging zijn naam dankt. Zaamslag wordt ook wel het "Staphorst van Zeeuws-Vlaanderen" genoemd. Het dorp telt vier kerken, waarvan er nog drie in gebruik zijn als gebedshuis, van de christelijke gereformeerde kerk, de PKN en de gereformeerde kerk vrijgemaakt.

Het dorp vindt zijn oorsprong mogelijk al in de Romeinse tijd, maar het komt voor het eerst voor in 980. Het huidige dorp is opgezet in 1650, en kent een opbouw die voor die tijd modern was. Het middeleeuwse Zaamslag ging in 1584-1586 verloren, maar lag op dezelfde plaats.

Sinds een gemeentelijke herindeling in 1970 valt Zaamslag onder de gemeente Terneuzen. Dit ging destijds niet zonder slag of stoot, totdat de dreiging kwam dat Zaamslag bij de vroegere gemeente Axel gevoegd zou worden.

Het dorp Zaamslag verschilde door de tijden heen van grootte. Het Plein is er altijd geweest, en vormt de bakermat van het dorp. Het Plein ligt hoger dan de rest van het dorp, op een verhoging in natuurlijk reliëf. De straten daaromheen zijn in de tijd anders geweest.

In de Middeleeuwen was Zaamslag een vrij fors dorp, zo is op te maken uit de verschillende vondsten die in en rond het dorp gedaan zijn. Het Plein was het centrum, maar daarom lagen een aantal andere straatjes en huizenrijen. Onlangs werden er resten van bewoning gevonden bij de aanleg van de rondweg om Zaamslag. Deze plek ligt enkele honderden meters buiten het huidige dorp. Dit kan een boerderij geweest zijn, dat is niet geheel bekend. Aan de andere kant van het dorp, waar vanaf 2007 aan een nieuwe wijk gewerkt wordt, aan Zaamslag-Zuidwest, stonden ook enkele huizen. Hoeveel huizen en bouwsels er stonden, is niet bekend. Dit kan variëren van enkele eenvoudige huizen tot een bescheiden wijkje. Deze plaats ligt ongeveer een kilometer van het Plein af. In het westen, enkele honderden meters van het dorp af, lag het geestelijke complex van het dorp. Dit bestond uit een commanderij van de geestelijke ridderorde der Tempelieren (Commanderij van Zaamslag) en een hospitaal, het hospitaal van Zaamslag. Deze omvang werd pas in de afgelopen eeuw weer bereikt.

Op een kaart uit 1569 is Zaamslag te zien met het Plein, de Veerstraat, de Terneuzensestraat en de Axelsestraat. Daar waar ook resten van oude bewoning zijn gevonden, zoals aan de rondweg, staat op die tekening geen bewoning aangegeven.

Zaamslag heeft onder andere veel geleden onder overstromingen, een van de grootste was in 1530. De zusters van het hospitaal moesten er zelfs het dorp voor ontvluchten. Misschien was dit de reden dat veel bewoning verdwenen is. Oorlogen en overstromingen hebben hun uitwerking hier niet gemist. Vele veldslagen, zoals in 1384, vernietigden delen van het dorp.

Na de herstichting van het dorp in 1650 bestond het dorp tot ongeveer 1900 bijna alleen uit het Plein, waar sinds de 18de en 19de eeuw de Rozemarijnstraat, Polderstraat en Axelsestraat aan toegevoegd werden. Ten tijde van de Eerste Wereldoorlog werd er in de Axelsestraat een nieuw aantal huizenblokken gebouwd. In de jaren 1930 groeide het dorp ook flink. Pas na de Tweede Wereldoorlog werden er wat grotere nieuwe wijken gebouwd, die dus blijkbaar toen de oude dorpsgrenzen uit de Middeleeuwen begonnen te raken.